Akım ile gerilim arasındaki faz farkının ideal açıya getirilerek, sistemi olumsuz etkileyen reaktif güçlerin sıfıra yaklaştırılmasına kompanzasyon denmektedir. Kompanzasyon sayesinde şebekenin ve enerji iletim hatlarının gereksiz yere yüklenmesine sebep olan reaktif güç, minimum seviyede tutulmaktadır.
Reaktif gücü dengeleme ve akım gerilim arasında oluşan faz farkının ideal ölçüde azaltılmasına reaktif güç kompanzasyonu denmektedir. Reaktif güç kompanzasyonu yapılmadı zaman şebekede kayıplar oluşur, iletim hatları ve kablolar gereğinden fazla akım çeker ve sonuç olarak büyük gerilim düşümleri meydana gelir.
Kompanzasyon Neden Gereklidir?
Elektirk enerjisinin santralden en küçük alıcıya kadar dağıtımı yapılırken, santralle tüketici arasında iletimin az kayıp ile olması gereklidir. Teknolojinin gelişmesi ile, günümüzde evlerde bulunan çamaşır makinesi, buzdolabı, klima gibi ısıtma, havalandırma ve soğutma cihazları, elektrik enerjisi ihtiyacını her geçen gün daha arttırmakta ve enerji üretiminin pahalı olmasına neden olabilir.
Bu nedenle bu durum şebekede taşınan elektrik enerjisinin kaliteli, fiyatlarının ucuz ve hakiki iş gören aktif enerji olmasını zorunlu kılmaktadır. Kompanzasyonun tanımında belirtildiği gibi, şebekeye bağlı bir alıcı, bir elektrik motoru, bir trafo, bir floresant lamba ise bunlar manyetik alanlarının sağlanması için bağlı oldukları şebekeden endüktif reaktif güç çekmektedirler.
Şebekenin reaktif güçten zarar görmemesi ve verimin düşmemesi için endüktif sistemin giriş kısmına bir kompanzasyon hesabı yapılarak kondansatör bağlanmaktadır. Direk şebekeye endüktif reaktif güç vermeden, kompanzasyon kondansatörlerinde depolanmaktadır.
Kompanzasyon sistemi elektrodinamik sistemde çalışan, elektrik motorları ve transformatör gibi aletler şebekeden mıknatıslanma akımı çekmektedir. Mıknatıslanma akımı, endüktif karakterli bir akım olup manyetik alanın oluşması esnasında şebekeden çekilmekte, manyetik alan ortadan kalktığında şebekeye yeniden verilmektedir. Bu mıknatıslanma akımına ise, reaktif akım denmektedir.
Kompanzasyon Neden Yapılmalıdır?
Kompanzasyon, reaktif enerjisinin kompanze edilmesi, şebeke taşıma kapasitesini arttırmasından ve enerjinin israfını önlemesinden dolayı ülke ekonomisi için çok önemlidir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun kararına göre kompanzasyon zorunlu tutulmuştur.
Gerekli şartlara sahip olan işletmeler kompanzasyon panosu kurmak ve işletmek zorundadırlar. Kompanzasyon panosu yapma ve işletme zorunluluğundaki bu işletmelerin harcamış oldukları enerji, aktif enerjinin en fazla %33’ü, kapasitif enerji de aktif enerjinin en fazla %20’si kadar olabilir.
Kurulu gücü 9 KW ve üzerinde olan elektrik tüketicileri, kompanzasyon panosu kurmak ve reaktif güç değerlerini belirtilen sınırlar içinde tutmakla yükümlüdürler. Aksi taktirde elektrik faturalarına reaktif ceza bedeli eklenmektedir.
Kompanzasyon Nasıl Yapılır?
İşletmelerde motorlar, bobinli aletler, cihazlar ve trafolar endüksiyon sistemi ile çalışmaktadır. Şebekeden aktif ve reaktif güç çeker. Bobinlerde manyetik alan meydana gelmesi için reaktif güce ihtiyaç duyulur. Oluşan reaktif güçler trafolarda ek yük meydana getirmektedir. Bu yük trafonun tam randımanlı olarak çalışmasına engel olur ve trafonun aktif gücü düşer.
Kompanzasyonda kullanılan besleme kablosu, kesici gibi malzemelerin seçiminin büyük olması sağlanmaktadır. Bu nedenle tüketicilerin reaktif güç gereksinimlerini karşılarken bulundukları yerin trafosundan karşılama yerine senkron motorlar ve kondansatörler gibi reaktif güç üreticilerinden elde etmeleri istenmektedir.
Kondansatörler reaktif güç üreticilerinden ömrü uzun ve ucuz olanıdır. Kurulumu ve bakımı yapılırken oldukça pahalı olan senkron motorlar, kullanımda pek rağbet görmezler.
- Kompanzasyon kondansatörleri, reaktif güç kontrol rölesi otomatik devreye sokulur.
- Reaktif güç kontrolü rölesi kondansatörleri çabuk anahtarlama elemanları ile, devreye koyar ve anlık olarak reaktif güç gereksinimini karşılar.
- Sistemin reaktif güç ihtiyacını karşılamak amacı ile ana panonun girişine bir kondansatör bağlayarak devrenin sabit kalması sağlanmaktadır.
Kompanzasyonların yapılış şekilleri;
- Dinamik Faz Kaydırıcılar (Senkron Motor)
- Senkron Kompansatör
- Statik Faz Kaydırıcılar (Kondansatör)
Kompanzasyonun Faydaları Nelerdir?
Kompanzasyon sisteminin orta ve büyük boy işletmelerde,işletme sahibi tarafından yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Kompanzasyon yapılan tesiste elde edilen avantajlar ise:
Üretici Açısından;
- İletkenler az akım taşıyacağından ince kesitte seçilmektedir.
- Aynı iletim hattından daha fazla aktif enerji iletileceğinden üretim, iletim ve dağıtım tesislerine verim yükselmektedir.
- Enerji üretim ve satış maliyeti azalır.
- Alternatör ve transformatörlerin gücü daha küçük tutulmaktadır.
- Dağıtım hatlarında kayıplar ve gerilim düşümü azalmaktadır.
Tüketici Açısından;
- İletkenler ince kesitte seçilir.
- Kumanda, beslenme transformatörü, kontrol ve koruma elemanları daha küçük değerlerde seçilmektedir.
- Beslenme transformatörünün ve tesisin kapasitesi ile verimi yükselir.
- Gerilim düşümü ve kayıplar azalır.
- Şebekeden daha az reaktif enerji çekilir.
- Harcanan enerji azaldığından enerji ücreti de azalır.
Kompanzasyon Çeşitleri Nelerdir?
İşletmelerde kullanılan cihazların devamlı olarak reaktif enerjiye ihtiyaçları vardır. Her tüketicinin kendine ait kompanzasyonu bulunmaktadır. Bundan dolayı kompanzasyon çeşitleri bulunmaktadır. Hangi kompanzasyon çeşidi seçilmiş olursa olsun, kompanzasyon hesabı hep aynı formül ile yapılmaktadır.
Kompanzasyon çeşitleri;
- Tek tek kompanzasyon,
- Grup kompanzasyon,
- Merkezi komanzasyon
Olmak üzere üç çeşittir.
İşletmeniz için sizlerde en iyi verimi elde etmek ve kaliteli bir çalışma alanı oluşturmak için bu konuda yasal olarak hizmet veren yerleri tercih ederek en iyi sonucu alabilirsiniz. bu konu ile ilgili firmamız sizlere tüm hizmet içeriği ile destek verecektir.